Przywykło się interpretować „Faraona” Bolesława Prusa jako powieść o mechanizmach władzy, o walce młodego następcy tronu z potężną kastą kapłanów. Tak odczytał to dzieło Jerzy Kawalerowicz w swojej wybitnej filmowej adaptacji. Powieść Prusa zawiera jednak jeszcze inne wątki: przedstawia rozpad wielkiego państwa, jego kultury, jego instytucji. Militarne ambicje młodego Ramzesa rozbijają się nie tylko o władzę kapłanów. Toną w morzu konfliktów narodowościowych, religijnych, kulturowych. W tym samym tyglu narodowościowych napięć toczy się miłosny dramat bohatera. „Faraon” Prusa, podobnie jak „Aida” Verdiego, przedstawia starożytny Egipt jako alegorię XIX-wiecznej Europy, która rewolucyjnym zmianom, znoszącym podziały klasowe, przeciwstawia ideologię nacjonalizmu, głoszącego potrzebę silnych granic, autorytarnej władzy i mocnych tożsamości narodowych. Ten temat dzisiaj wydaje się o wiele bardziej nośny niż walka młodego władcy z kapłanami. Wojenne zapędy Ramzesa nie budzą już naszej sympatii a wszechobecny populizm sprawia, że politycznym wrogiem stają się nie tylko potężni kapłani, ale także społeczeństwa, do których należymy.